Rodzice często zastanawiają się czy ich dziecko rozwija się prawidłowo. Jedną z pierwszych rzeczy, na którą opiekunowie zwracają szczególną uwagę w czasie rozwoju malucha jest mowa. Jak powinna rozwijać się ona w prawidłowy i harmonijny sposób?
Zaraz po narodzinach…
Pierwszą formą komunikacji dziecka ze światem jest krzyk i płacz. Ten fakt chyba nikogo nie dziwi… Zaraz po wydostaniu się z brzucha matki dziecko głośno wita się ze światem. Dzięki wydawaniu płaczu oraz krzyku dziecko może ćwiczyć oddech oraz artykułować proste dźwięki, np. samogłoski a, o, u. Płacz na skutek towarzyszących mu emocji tworzy pierwszą więź uczuciową z otoczeniem. Między 3, a 6 miesiącem życia maluch zaczyna głużyć. Po tym okresie przychodzi czas na gaworzenie. Pod koniec pierwszego roku życia dziecko reaguje na imiona domowników oraz ich emocje. Zaczyna doświadczać komunikacji pozawerbalnej.
Brak interakcji opisanych powyżej może świadczyć o problemach z rozwojem mowy u dziecka. Jeżeli dziecko często oddycha ustami, ma nieprawidłowości w budowie jamy ustnej, nie zwraca uwagi na rozmówcę oraz nie reaguje na bodźce dźwiękowe warto skonsultować się ze specjalistą – logopedą.
Okres żłobkowy
W okresie między 1, a 3 rokiem życia dziecko próbuję budować dłuższe wypowiedzi. W czasie komunikacji pomija zaimki, przyimki i spójniki. Błędnie odmienia wyrazy. Zaczyna używać bardzo krótkich zdań. Narządy mowy 2/3 latka nie są jeszcze dostatecznie rozwinięte, a więc dzieci mają problemy z wymówieniem dwuznaków. Bywa, że w trudniejszych wyrazach zastępują wymienione głoski łatwiejszymi. Dziecko ma jeszcze czas, by wymówić je prawidłowo. Maluch ma prawo nie wypowiadać jeszcze głoski ,,r”. Zastępuje ją głoskami ,,j’’ lub ,,l’’. Podobnie jest z głoską ,,f’’ może być wypowiadano jako ,,h’’ i odwrotnie. Skomplikowane do wypowiedzenia słowa są bardzo często upraszczane. Możemy również usłyszeć, iż końcówki nie są wypowiadane poprawnie. Słuch fonematyczny jest już na tyle wyrobiony, że maluch wie, jak dana głoska powinna brzmieć, choć sam nie potrafi jej prawidłowo wypowiedzieć. Dziecko zaczyna przyjmować role językowe i zaczyna powoli opanowywać zasady prowadzenia dialogu.
Okres przedszkolny
Dziecko w wieku przedszkolnym powinno mieć prawidłowo rozwiniętą sprawnością artykulacyjną, ponieważ jest ona związana z funkcjonowaniem słuchu fonematycznego. Przekłada się to dalej w szkole na trudności z nauką umiejętności czytania czy pisania. W tym czasie buduję się świadomość językowa. Niska pamięć fonologiczna utrudnia dziecku rozróżnianie głosek. Koordynacja narządów jamy ustnej jest trudna. Rozwój świadomości językowej charakteryzuje się tworzeniem neologizmów oraz hiperpoprawnością. Dziecko zaczyna używać języka figuratywnego, metafor, przenośni. Pozwala to na łatwiejsze zrozumienie otaczającego go świata. Pomaga również formułować komunikaty w konkretnym celu. Rozwój dziecka w szczególnie w tym okresie może stymulować czytanie literatury.
Okres szkolny
Czas szkolny jest czasem zmian jakościowych. Trudnościami w kształtowaniu się mowy może być brak płynności wypowiedzi. Wynika to z faktu, że równocześnie dziecko wymyśla i werbalizuje wypowiedź. Na bieżąco stara się ją poprawiać. Przekłada się to również z trudnościami na przelewanie owych wypowiedzi na papier. W młodszym wieku szkolnym dziecko poznaje i rozwija komunikowanie się z otoczeniem za pomocą pisma. Przeskakiwanie z myśli na myśl przekłada się na tworzenie kolokwializmów. Treść jest bardziej ważna, niżeli forma wypowiedzi. W tym wieku polepsza się gramatyka i rozumienie złożonych form gramatycznych. Rozwija się kompetencja narracyjna. Dziecko rozpoznaje wyrazy wymawiane z różną intonacją. Wzrasta rozwój emocjonalny